KROK 1: Przygotuj się psychicznie 

Co zrobić, kiedy od początku czujemy się przytłoczeni ogromem pracy i nieprzygotowani ? Przede wszystkim wziąć głęboki oddech i uświadomić sobie, że wszyscy tak mają – strach to zupełnie normalna reakcja, zwłaszcza w środowisku akademickim nastawionym na rywalizację i krytyczne myślenie. Na uczelniach panuje przekonanie, że każdy wie, co robi (a przynajmniej powinien wiedzieć), więc otwarte okazywanie wątpliwości to wciąż temat tabu. Tymczasem wszyscy naukowcy niezależnie od poziomu doświadczenia zmagają się z trudnymi emocjami i pytaniami, więc nie jesteś w tym osamotniony/a. Czeka Cię duże wyzwanie i wysiłek, miej zatem wobec siebie proporcjonalnie dużą empatię i wyrozumiałość. 

KROK 2: Podziel pracę na mniejsze części 

Następnie warto potraktować nawet wielkie przedsięwzięcie, wymagające współpracy z innymi ośrodkami akademickimi lub badawczymi  jako sumę drobniejszych działań, z których każde ma początek i koniec. Zaplanowanie całego projektu, w taki sposób, aby jego poszczególne etapy stanowiły spójną i płynną całość, pozwolili Ci zachować porządek i spokój podczas całego procesu. Z jakich zatem etapów składa się projekt badawczy (doktorat) i jak się za nie zabrać? 

KROK 3: Kluczowe pytania 

Projektowanie badań zaczyna się od 6 pytań. Zastanów się, co chcesz osiągnąć, jakimi środkami dysponujesz i kto może Ci w tym pomóc. Odpowiedzi pomogą Ci uporządkować dalszą pracę oraz skupią uwagę i energię tam, gdzie są one najbardziej potrzebne. Ponadto już na tym etapie możesz sprawdzić, czy Twój pomysł jest możliwy do zrealizowania, czy trzeba będzie go zmodyfikować. 

• Jaki jest cel podjętego projektu/ badań?
• Czy pomysł/temat dotyczy jednej dziedziny naukowej czy jest interdyscyplinarny?
• Dlaczego warto zrealizować ten projekt i kto najbardziej na nim skorzysta?
• Ile masz czasu na realizację?
• Ile będzie kosztowała realizacja badania (i skąd pozyskasz finansowanie)?
• Kto będzie Ci potrzebny do realizacji projektu i czemu? 

Na tym etapie ważne jest również, aby zacząć nawiązywać relacje z osobami czy instytucjami, które mają odegrać rolę w Twoim projekcie. Dzięki własnej inicjatywie i otwartości nie tylko osiągniesz swoje cele, ale zdobędziesz też kontakty i inspiracje do budowania swojej kariery w przyszłości. 

KROK 4: Źródła i materiały badawcze

To bardzo czasochłonny etap, wymagający wielkiego zaangażowania merytorycznego. Na początku należy ustalić, jakie źródła będą potrzebne do realizacji projektu oraz skąd je wziąć. Źródłami mogą być książki, artykuły, raporty, dane statystyczne, wywiady, wyniki eksperymentów. Czy nasz pomysł jest innowacyjny, czy istnieje wiele opracowań na ten lub podobny temat? Czy będziemy analizować dane, które już zostały zebrane czy sami musimy przeprowadzić badania i jakie (wywiady, ankiety, eksperymenty) ?  

Następnie na podstawie przeglądu literatury (researchu), dopiero ustalamy szczegółowy plan działania i konspekt pracy. To ważne, ponieważ może okazać się, że interesujące nas zjawisko zostało już wcześniej dokładnie zbadane. Nie ma co się wtedy zniechęcać, bo korzystając z wyników znalezionych badań, możemy postawić nowe pytania badawcze i pogłębić temat od nowatorskiej strony. Praca według poniższego schematu pozwoli nam zaoszczędzić czas i zaprojektować pracę, która będzie wyjątkowa. 

KLUCZOWE PYTANIA → RESEARCH→ SZCZEGÓŁOWE PLANOWANIE

KROK 5: Harmonogram projektu badawczego 

Szczegółowe planowanie to podział projektu na konkretne zadania. Najlepiej zacząć od prostych odpowiedzi na pytania: CO? JAK? KIEDY? Chcemy badać. Na tym etapie zastanów się jak najbardziej szczegółowo nad zadaniami, jakie musisz wykonać, a następnie uporządkuj je w chronologicznej kolejności z jasnym określeniem terminów realizacji. Motywujące i porządkujące będzie również zapisanie jakim efektem ma się skończyć każde zadanie i etap. 

KROK 6: Narzędzia i metodologie badawcze

Kiedy już wiadomo, co chcemy zbadać, pora zacząć działać w praktyce! Jak dobrać metodologię do naszego doktoratu? Każdy projekt badawczy potrzebuje odpowiednich narzędzi, dlatego najpierw należy ustalić, jakie będą spełniały funkcje i w jakim celu chcemy je wykorzystać. Z jakich metod badawczych możemy skorzystać: 

• metody ilościowe;
• metody jakościowe;
• metody mieszane, czyli połączenie metod ilościowych z jakościowymi;
• eksperyment badawczy;
• obserwacje uczestniczącą (metoda jakościowa);
• netnografię (metoda jakościowa, może opierać się na narzędziach pomiaru ruchu w sieci);
• zastosowanie autorskiego narzędzia (np. stworzenie oprogramowania).

Przy doborze metody powszechnym błędem jest skupienie się jedynie na sposobach i technikach dotyczących realizacji badań (czyli pozyskiwania danych). Tymczasem, warto już na tym etapie pomyśleć, jak będziemy analizować zgromadzony materiał. Będzie to miało wpływ na strukturę pracy, a niekiedy również na kształt samego scenariusza badawczego. Na tym etapie, jeszcze przed rozpoczęciem badań warto opracować:

• scenariusze badawcze do realizacji każdej z planowanych metod badawczych;
• matryce respondentów lub wyznaczenie kohort respondentów (kogo chcemy zdiagnozować w badaniu?) tzw. PRÓBA BADAWCZA;
• szablony obróbki danych (pełna transkrypcja/formularz informacji z transkrypcji/wskazanie przykładowych wartości do wariacji ilościowych);
• szablon analizy zagadnienia badawczego.

KROK 7: Przeprowadzenie badań – 3 dobre rady

Czyli przechodzimy do badania! Ten etap to żywioł. Równie dobrze wszystko może pójść jak zakładaliśmy w planie i poprzednich etapach, a jednocześnie misterne planowanie może się posypać. Respondenci zrezygnują, pytania okażą się zbyt skomplikowane, eksperymenty nie wychodzą albo są za drogie, z zebranych danych na razie nic nie wynika… Aby zminimalizować tego typu rozczarowania, warto przeprowadzić PILOTAŻ BADAWCZY, czyli kontrolną wersję badania. Najlepiej wykorzystać do tego skrajne przypadki naszej PRÓBY BADAWCZEJ (np. najmłodsza i najstarsza potencjalna grupa dla badania). Na podstawie pilotażu mamy szansę wychwycić newralgiczne punkty założeń i narzędzi badawczych, by móc je w porę odpowiednio zmodyfikować lub uprościć.

Postaraj się również prowadzić bieżący monitoring próby i możliwie na bieżąco dokumentować wszelkie szczegóły, które mogą okazać się istotne w trakcie analizy materiału badawczego. Z doświadczenia wiemy, że „odgrzewanie w pamięci” niszczy jakość badawczą. Nie panikuj, jeśli okaże się, że nie wszystko idzie po Twojej myśli na 100%. Niekiedy to właśnie z tych nieprzewidzianych zbiegów okoliczności płyną najbardziej wartościowe dane i pomysły!

W trakcie realizacji modułu badawczego nie zapominajcie o pozostałych elementach projektu. W tym samym czasie można modyfikować szablony analityczne, przeszukiwać literaturę do konkretnych studiów przypadku respondentów lub opracowywać bazę teoretyczną projektu pod przyszłe publikacje i artykuły naukowe.

KROK 8: Analiza i wnioski 

Jak już wspominaliśmy wcześniej, dobór narzędzi badawczych powinien pasować do metody analizy danych. Często jednak bywa inaczej, a metody dobierane indukcyjnie (czyli post-factum) to jedyna możliwość na wykorzystanie materiału badawczego. Mamy zatem kilka wskazówek jak przygotować się do analizowania materiału badawczego:

• Warto robić sobie mind-mapy już w trakcie realizacji badania, ponieważ stanowić one będą „oś krystalizacji” w drodze do wniosków – warto w tym celu skorzystać np. Google Jumboard;
• Mocą projektu jest jego zespół! Nawet jeśli nie wszyscy są w nim aktywnymi badaczami, zespołowa burze mózgów nad pierwszymi wynikami może okazać się krokiem milowym!
• Podczas opracowywania wyników warto podzielić je tematycznie w sekcje, moduły, rozdziały etc. Uporządkuje to pisanie pracy i ułatwi wyciąganie wniosków.
• Nie bój się nawet najbardziej odważnych wniosków, jeśli macie je poparte materiałem badawczym! Do odważnych świat należy 🙂

> KROK 9: Publikacja 

Najlepiej podejść do tego etapu dwutorowo. Z jednej strony warto już na etapie analizowania i wnioskowania pokusić się o sformułowanie tematyki potencjalnych artykułów, jakie mogą być zwieńczeniem projektu. Takie podejście pozwala nie przepalać energii na kilkakrotne opracowywanie danych, ponieważ można równolegle prowadzić kilka analiz tematycznych.
Po drugie, warto stworzyć w sieci portfolio projektu. Nie trzeba upubliczniać wszystkich wyników, a zainteresowanym zaproponować możliwość kontaktu w przypadku chęci pozyskania szczegółowych informacji i danych, jakie zgromadziliśmy podczas projektu.

I na koniec, pamiętaj, że Twoja praca jest warta, aby inni się o niej dowiedzieli! Szukaj konferencji i spotkań, na których podzielisz się wynikami swoich badań oraz doświadczeniem doktoranckim. Zachęcamy również do aktywnego postowania o swoich postępach, badaniach i zainteresowaniach naukowych w social mediach.  Powodzenia!