No dobra, wszystko zaplanowane! Masz ułożony plan na życie albo przynajmniej plan na projekt badawczy, jasno nazwane i zaadresowane etapy, harmonogram, może budżet – słowem cała instrukcja obsługi zrobiona, pora działać! I co teraz? W chaosie ekscytacji, skrawków konceptu, wstępnych wniosków, chęci przełomowego działania, ale też ogromnego strachu i niepewności (co do własnych umiejętności i powodzenia Twojego projektu), nie trudno stracić głowę, a w konsekwencji – utknąć w martwym punkcie z idealnym planem.

PORZĄDKI TO PODSTAWA

Zanim przejdziemy do etapu praktycznego researchu lub którejś z jego form, jakie znajdziecie w tej części RESEARCH BITES, warto uporządkować aktualną wiedzę zastaną na temat projektu, jaki postanowiłeś zrealizować. Czas odpowiedzieć sobie lub odświeżyć odpowiedzi na pytania postawione na poprzednich etapach:

• Do czego ma prowadzić ten projekt?
• Jakie są główne zagadnienia merytoryczne, które już znasz, ale które chcesz diagnozować bardziej szczegółowo?
• Czy istnieją szczególne czynniki wpływające na te zagadnienia i czym się charakteryzują?
• Na pozyskaniu jakich informacji zależy Ci najbardziej, na temat jakich aspektów wiedzę musisz rozwinąć, a w jakich obszarach Twoja orientacja jest wystarczająca
• Które zagadnienia są lub wydają się być mniej skomplikowane, a które bardziej (oraz wymagają czasu)?

Odpowiadając sobie na tych oto 5 pytań, dokonujesz hierarchizacji zadań do researchu. Określasz priorytety i zakładaną „głębokość” poszukiwań. Oczywiście czasami jeden przypis sponsoruje całe powabne popołudnie przeklikiwania się w głąb szczegółów zagadnienia do zagadnienia do zagadnienia, pamiętaj jednak, że takie myślenie i postępowanie rozgałęzione wymaga okiełznania, aby pod ciężarem poszukiwań nie umknęła jasna odpowiedź na pierwsze pytanie, czyli rezultat projektu!

Tak, jak zachęcaliśmy w #BITE2 do etapizacji projektu badawczego, sugerujemy, aby z podobną pragmatyką podejść do researchu. Pułapka przekopywania się przez „cały” internet i zbytniej fragmentaryzacji swojego tematu badawczego na tym etapie kusi najbardziej. Co więcej, zbytnie pofolgowanie sobie w kwestii odpuszczenia dyscypliny researchu może wywrócić Twój koncept do góry nogami. Oczywiście modyfikacje i iteracje są pożyteczne i zapewniają rozwojowość projektu, warto jednak postawić granice tzw. grzebania w niuansach. Dlatego wychodząc naprzeciw takim potrzebom postaramy się obok tej części cyklu RESEARCH BITES zaprojektować także narzędzie porządkujące research.

TAK WIELE (DO) RESEARCHU, A TAK MAŁO CZASU

Jedną z największych wątpliwości w trakcie podejmowania praktycznych działań nad projektem badawczym, czyli rozpoczynania etapu researchu, jest dość znikoma wiedza na temat metodyki researchu, jaką studenci czy doktoranci nabywają w toku kształcenia akademickiego. O ile na kierunkach społecznych i humanistycznych niektóre zaliczenia semestru opierają się na ocenie dłuższej pracy pisemnej, o tyle zazwyczaj pomijana jest struktura takiej pracy w kontekście merytorycznego omówienia metodyki. Przecież to oczywiste, że wstęp, rozwinięcie, zakończenie, przypisy, bibliografia – usłyszymy…

Nic bardziej mylnego. Wieloletnie zaniedbania na tym polu prowadzą do tego, że badacze nie potrafią w odpowiedni sposób zdiagnozować rozpiętości zagadnień badawczych, którymi chcą się zająć czy w wystarczający sposób przeszukać dostępne źródła analogowe i cyfrowe. Część zainteresowanych pomija w ogóle ten etap, próbując sił na własną rękę, a podwaliny teoretyczne doszukiwać post factum lub „dostosowywać” (naciągać) do uzyskanych rezultatów projektu. Bazując na własnych doświadczeniach, wnioskach grantowych, jakie mieliśmy okazję sporządzać lub śledzić oraz braku jednoznacznych przesłanek w podstawowej literaturze akademickiej, postanowiliśmy zrobić dla Was przegląd trzech najpopularniejszych metod szeroko-pojętego researchu badawczego, z których można wybrać jedną konkretną albo je wymiennie łączyć.

> KWERENDA

Z definicji kwerenda to (ang. query, „zapytanie”) – poszukiwanie informacji w zasobie archiwum lub biblioteki. Celem kwerendy może być zarówno samo pobranie danych, jak i modyfikacje danych. Kwerendy przeprowadza się osobiście w czytelni instytucji, można skierować do niej zapytanie lub skorzystać ze zdigitalizowanych materiałów archiwalnych lub bibliotecznych online.

Przygotowując się do pracy dyplomowej i poszukując informacji np. w bibliotece uniwersyteckiej czasami słyszycie pytanie czy robisz kwerendę do swojej pracy. Twierdząca odpowiedź nie rozmija się z prawdą, ale warto by było wiedzieć coś więcej o metodyce kwerendy niż tylko to, że to po prostu przeszukiwanie materiałów, aby odnaleźć interesujące Cię informacje.

Kwerenda ma swoje dwa oblicza: może być urzędowa (instytucjonalna) i nieurzędowa. Kwerenda urzędowa to zazwyczaj zlecenie 

przeszukania konkretnego zbioru danych, aby wyodrębnić poszukiwane wskaźniki. Warto dodać, że kwerenda urzędowa jest regulowana przepisami Kodeksu Postępowania Administracyjnego. Zaś w przypadku kwerendy nieurzędowej mamy do czynienia z typami kwerendy:- naukowej,- genealogicznej,- komercyjnej,- własnościowej.

Dziś typowa kwerenda badawcza polega na zidentyfikowaniu odpowiednich i pokrewnych wątków naukowych w zastanej literaturze i dostępnych zasobach sieci. Co warte do odnotowania, w ramach klasycznych metod kwerendy obowiązują formy wypisów, odpisów i kopii. W postępowaniu badawczym często po prostu notujemy ręcznie lub komputerowe znalezione informacje, jednak zachęcamy do datowania „znalezisk” oraz fotografowania i archiwizowania stron tytułowych i wydawczych publikacji, z których korzystasz. Zdarza się, że w natłoku tytułów umyka co, gdzie i dlaczego zapisaliśmy. W przypadku zbiorów online doskonałą metodą archiwizacji źródła może być po prostu print screen. Sporządzając kwerendę najlepszą strategią będzie systematyczne wypisywanie znalezionych informacji, kompatybilnych z koncepcją Twojego projektu badawczego. Poczynając od szerszego kontekstu, należy dążyć do szczegółów, nie zaś na odwrót: składać całość ze szczegółów (może to zakłamać rzetelność pojemności terminu).

Skoro omówiliśmy technikalia, przejdźmy teraz do aspektów merytorycznych kwerendy naukowej, bo ta interesuje nas tu szczególnie. W tej sytuacji mamy do wyboru:

• kwerendę ostrą (dotyczącą jednego terminu i ewentualnie terminów pokrewnych);
• kwerendę mniej ostrą (w tematach, gdzie termin nie jest jasno sprecyzowany, a zawiera się w kilku zagadnieniach);
• kwerendę złożoną (w przypadku problemu badawczego do zdiagnozowania i ustalenia szczegółów).

Rezultatem potocznej kwerendy ma być potwierdzenie lub modyfikacja stanu faktycznego, natomiast w przypadku kwerendy badawczej nie zapomnij, aby dokumentować pośrednie znaleziska, które mogą na dalszych etapach realizacji projektu badawczego posłużyć jako inspiracje. Szczególną uwagę zwracaj na publikacje z aktualnymi badaniami i metodologiami zbieżnymi z Twoim tematem badawczym. Wkrótce może się to opłacić!
Jeśli zaś chodzi o kwerendy w zakresie nauk informatycznych, systematykę znajdziecie TUTAJ.

> DESK RESEARCH

Desk research, czyli analiza danych zastanych, która poza identyfikacją i archiwizacją odpowiednich źródeł i informacji, nastawiona jest na ich kompilację, analityczną weryfikację oraz porównawcze uzupełnianie danych o interesującym nas zagadnieniu. Najważniejszym aspektem metody desk research jest ten, że właściwie przeprowadzony, ma dostarczyć wniosków dotyczących danego tematu badawczego na podstawie dotychczasowych danych. Tym samym wskazuje badaczowi możliwości: jakie zagadnienia są już dostatecznie eksploatowane, a o jakich dane są niewystarczające lub brak danych w ogóle.

Z założenia desk research jest metodą badawczą niereaktywną, czyli nie wywołuje prowadzi do interakcji społecznych (Babbie, 2006). Należy jednak docenić jego eksploracyjny charakter – pozwala namierzyć kto i kiedy zajmował się zagadnieniami z naszego kręgu zainteresowań badawczych, jakie odkryto inspiracje i metody badawcze do realizacji pokrewnych dylematów badawczych. Ponadto, desk research uczy krytycznego myślenia, hierarchizowania źródeł oraz wnioskowania z danych zastanych.
W teorii brzmi wspaniale, ale jak przeprowadzić desk research w praktyce? Praktyka badawcza desk research to analiza dostępnych:

• danych statystycznych,
• analiz ilościowych i jakościowych,
• publikacji naukowych oraz popularnonaukowych,
• raportów badawczych i merytorycznych raportów komercyjnych, przeprowadzonych lub prowadzonych w danym obszerze badań,
• identyfikacji narzędzi technologicznych (aplikacje, oprogramowanie) wraz z prześledzeniem ich ścieżki rozwoju.

Pomocne będzie również uwzględnienie specyfiki zarówno Twojego projektu badawczego – na jakiego rodzaju danych chcesz bazować, jak również specyfikacji pozyskanych danych pod względem:

1. Formy:
   • dane opracowane,
   • dane surowe,
2. Sposobu powstania:
   • pierwotne,
   • wtórne,
3. Charakteru:
   • dane ilościowe,
   • dane jakościowe,
4. Poziomu obiektywizmu:
   • obiektywne,
   • subiektywne,
5. Dynamikę:
   • ciągła rejestracja zdarzeń,
   • rejestracja w interwałach czasowych,
   • rejestracja jednorazowa.

Określenie tych parametrów pozwoli po raz kolejny – na uporządkowanie chaosu reserchowego. Warto choć połowicznie wprowadzić zasady swojej pracy nad researchem, ponieważ pomoże to również w metodologicznej dyscyplinie i uargumentowaniu zarówno efektów projektu badawczego, jak również dalszych publikacji, które powstaną na jego podstawie.

Kolejnym argumentem, który można przywołać na poparcie wypracowania zasad metodologii desk researchu jest fakt, że desk research nie posiada ściśle określonych ram w projekcie. Jego zadaniem jest dostarczanie m.in.: insightów badawczych, czyli „wejścia w buty” grup, które mają być beneficjentami naszego projektu badawczego oraz identyfikacja ich faktycznych potrzeb, aby projekt był aplikowalny. Dlatego też desk research powinien być rozwijany podczas całego czasu realizacji projektu, uzupełniając osiągane wyniki o najnowsze dane. Można jednak wytyczyć pewne fazy metody desk research, nastawione na iteracje:

• analiza wstępna z określeniem przybliżonego czasu realizacji researchu (identyfikacja dostępnych zbiorów danych, wskaźników, publikacji),
• stworzenie katalogu potencjalnych zmiennych,
• przygotowania zbioru danych,
• eksploracja danych,
• prześledzenie danych statystycznych związanych z tematem badawczym,
• analiza trendów merytorycznych i badawczych dotyczących projektu badawczego,
• kompilacja porównawcza uzyskanych wyników na tle wcześniejszych wypowiedzi respondentów,
• sporządzenie wniosków i rekomendacji badawczych.

Polecamy też opracowanie własnych technik do metody desk research, które będą najbardziej pomocne w pracy nad Twoim projektem badawczym.

> PRZEGLĄD LITERATURY / LITERATURE REVIEW

Przegląd literatury to bardzo istotna umiejętność, które może zaważyć nie tylko na wartości wniosku grantowego, ale także na teoretycznym całokształcie pracy dyplomowej czy publikacji, będącej efektem projektu badawczego. Dlatego też już na początku projektu badawczego warto poświęcić trochę pracy i czasu, aby w jednym dokumencie przedstawić genezę teoretyczną naszych poszukiwań badawczych oraz opisać ją w sposób przyczynowo skutkowy.
Przegląd literatury można potraktować jako esej argumentujący wybór danego tematu badawczego oraz wskazanie luk badawczych do dalszego rozwoju. Zasadniczo, działania wokół przeglądu literatury powinny skupiać się na:

• poszukiwaniu literatury zgodnej z przedmiotem badania,
• ewaluacji dostępnych źródeł o kolejne inspirowane literaturą przedmiotu,
• identyfikacją zagadnień, stanowisk i luk badawczych,
• wyznaczeniu struktury przeglądu,
• sporządzeniu właściwego tekstu przeglądu literatury.

Szczegółowe informacje, dotyczące każdego z tych kroków znajdziesz TUTAJ!

Zatem przegląd literatury to zarówno proces jak i rodzaj tekstu (artykułu), który jest efektem końcowym podjętych aktywności badawczych (Shields&Rangarajan, 2013). Może mieć charakter ewaluacyjny, eksploracyjny, instrumentalny bądź systematyczny. Trzymając się jednak dobrej zasady researchu, naszym celem jest tu zaznajomienie Was i wskazanie praktycznych kontekstów metod i narzędzi badawczych, nie zaś zanudzanie dokładnym opisem ich systematyki.

TWÓJ DESIGN BADAWCZY

Prezentujemy Wam kolejne etapy i narzędzia badawcze, ponieważ zdajemy sobie sprawę z luk (właśnie) merytorycznych w zakresie metodologii, z jakimi borykają się młodzi badacze, co skutkuje szeregiem negatywnych postaw, a przede wszystkim brakiem wiary we własne możliwości. Jednocześnie zachęcamy do kreatywnego korzystania z tych materiałów.
Każdy badacz samodzielnie buduje swoją ścieżkę badawczą oraz określa własny research design.

ĆWICZENIE

Określ zasady swojego researchu. Z jakich metod będziesz skorzystasz? Uzasadnij wybrane cechy researchu, biorąc pod uwagę specyfikę Twojego tematu badawczego.
Zadanie jest dla Ciebie. Jeśli chcesz się podzielić swoimi rozwiązaniami lub je skonsultować, czekamy pod: whybitech@gmail.com